به گزارش شهر علم : جاده ابریشم درواقع شبکه ای از مسیرهای تجاری بودند که در گستره عظیمی از بیابان ها و کوه ها بسط پیدا کرده بودند.

جاده ابریشم به طور رسمی در زمان حکومت سلسله هان در چین (از زمان تماس چینی ها با غرب) تأسیس شد.

به این ترتیب شبکه راه های جاده ابریشم از 130 پیش از میلاد به طور منظم مورد استفاده قرار گرفتند و مناطق جهان باستان را با تجارت به یکدیگر متصل کرد.

این راه ها تا سال 1453 میلادی مورد استفاده قرار گرفتند. در این زمان امپراتوری عثمانی تجارت با غرب را تحریم کرد و مسیرها بسته شدند.

جاده شاهی دوره هخامنشی پایه اصلی جاده ابریشم

تاریخ جاده ابریشم در عمل به قبل از تاریخ سلسله هان برمی گردد چراکه جاده شاهی به صورت یکی از شریان های اصلی جاده ابریشم مورد استفاده قرار می گرفت. جاده شاهی که در طول امپراتوری هخامنشی (330-500 پیش از میلاد) تأسیس شد از شوش در شمال امپراتوری تا دریای مدیترانه در آسیای صغیر (ترکیه امروزی) امتداد می یافت و در طول مسیر، ایستگاه های پستی اسب های تازه نفس را برای نمایندگان برجسته امپراتوری فراهم می کردند تا پیام ها را به سرعت منتقل کنند. هرودوت، درباره سرعت و کارایی پیک های پارسی گفته است:

هیچ چیز در جهان سریع تر از پیک های پارسی سفر نمی کرد. نه برف، نه باران، نه گرما، نه تاریکی شب مانع از این نمی شد که این پیک ها با سرعت زیاد مراحلی را که برایشان تعیین شده بود را به طور کامل طی نکنند.

شیوه کار این خطوط، چندین قرن بعد پایه اداره پست ایالات متحده آمریکا را تشکیل داد. پارس ها به دقت از جاده شاهی نگهداری می کردند و آن را در جاده های کوچک تر هم گسترش دادند. این مسیرها در نهایت از شبه قاره هند در سراسر بین النهرین عبور کردند و به مصر رسیدند. سپس اسکندر مقدونی سلسله هخامنشی را از میان برد.

بین 138-171 پیش از میلاد، مهرداد اول پادشاه مقتدر اشکانی به گسترش و تحکیم پادشاهی اش در بین النهرین پرداخت. مهرداد، آنتیوخوس هفتم، پادشاه سلوکی، را شکست داد. با شکست آنتیوخوس، بین النهرین و به همراه آن جاده ابریشم تحت کنترل اشکانیان قرار گرفت و سپس پارت ها واسطه مرکزی بین چین و غرب شدند.

چه محصولاتی در جاده ابریشم داد و ستد می شد؟

مسیرهای جاده ابریشم از چین از میان هند، آسیای صغیر، سراسر بین النهرین، مصر، قاره آفریقا، یونان، روم و انگلیس کشیده می شدند. منطقه شمال بین النهرین (ایران کنونی) نزدیک ترین شریک چین در تجارت بود و به واسطه امپراتوری اشکانی، مبادلات فرهنگی مهمی انجام می شد.

کاغذ که به وسیله چینی ها در دوران سلسله هان اختراع شده بود و باروت که باز هم اختراع چینی ها بود، تأثیر بسیار بیشتری نسبت بر ابریشم داشتند. (غربی ها به ابریشم چینی علاقه زیادی داشتند.) ادویه جات غنی شرقی هم بیش از صنعت ابریشم به رونق این جاده کمک می کردند.

به این ترتیب ابریشم تنها کالایی نبوده که در این جاده ها داد و ستد می شده. فلزات، ادویه جات، داروها، شیشه، محصولات چرمی و کاغذ در سراسر اوراسیا نقل و انتقال داده می شدند. وقتی کاغذ به ماده اولیه اصلی نگارش در تمام اوراسیا تبدیل شد، قطعاً نسبت به ابریشم که در درجه اول برای لباس مورد استفاده قرار می گرفته، تأثیر بسیار بیشتری بر تاریخ بشر به جا گذاشته.

کاغذ در طول قرن دوم پیش از میلاد اختراع شد، بعد در قرن هشتم میلادی برای اولین بار از چین خارج شد و به جهان اسلام راه یافت. سپس از دروازه های اسلامی در سیسیل و اسپانیا به اروپا رسید. مردمان شمال کوه های آلپ تنها در اواخر قرن چهاردهم میلادی توانستند کاغذهای خودشان را بسازند.

اما بزرگ ترین ارزش جاده ابریشم، تبادل فرهنگی بود. هنر، مذهب، فلسفه، فناوری، زبان، علوم، معماری و هر عنصر دیگر تمدنی همراه با کالاهای تجاری از طریق جاده ابریشم رد و بدل می شد. البته بیماری ها هم در طول این شبکه راه ها منتقل می شدند چنان که طاعون در 542 میلادی در این مسیرها گسترش یافت.

پس از بسته شدن جاده ابریشم تجار مجبور شدند از راه دریا به رفت و آمد بپردازند و در نتیجه دورانی از کشفیات (1453-1660) شروع شد که تعامل در سراسر جهان و آغاز یک جامعه جهانی را به دنبال داشت.

جاده ابریشم کدام کشورها را به هم متصل می کرد؟

جاده ابریشم چین را به دنیای تحت تسلط ایران و به طورخاص سمرقند (در ازبکستان امروزی) و جوامع اطراف آن متصل می کرد. این منطقه میهن سغدیان بود. سغدیان به یک زبان ایرانی به نام سغدی صحبت می کردند و بسیاری از آموزه های معلم ایران باستان خود یعنی زرتشت را به کار می بستند.

زرتشت کسی است که راستگویی را فضلیت می دانست. یکی از هیجان انگیز ترین یافته های اخیر پیدا شدن مقبره های رهبران سغدی در شهرستای اصلی داخل چین بوده است.

مسافرانی که بیشترین مسیر را در طول این جاده می پیمودند در واقع، سغدیانی بودند که در داخل و اطراف سمرقند واقع در ازبکستان کنونی زندگی می کردند.

اطلاعات مربوط به جاده ابریشم از کجا به  دست می آیند؟

باستان شناسان چند بنای مربوط به جاده ابریشم شامل پل های باستانی، دروازه ها و یا سنگ فرش هایی همانند سنگفرش های جاده آپیای رم را پیدا کرده اند اما در واقع امکانات اصلی موجود در جاده ابریشم که رفت و آمد از آنها صورت می گرفت به هیچ وجه ساخته دست بشر نبوده اند. این اشکال طبیعی را می توان از هوا در دره ها، واحه های بیابان ها، دشت های کویری و پرتگاه های رودهای موجود در میان قله های کوه های بلند دید.

اگر چه جاده ابریشم یک جاده فیزیکی مشخص نیست، با این حال سوژه ای است که می توان آن را بررسی کرد و مورد مطالعه قرار داد.

بیشتر آن چه که ما درباره جاده ابریشم می دانیم از کتاب ها و یا کتیبه های سنگی باستانی به دست نیامده بلکه از زباله ها به دست آمده است. آب و هوای خشک صحرای تکلهمکان (یا تاکلماکان، بیابانی واقع در منطقه سین کیانگ چین)، انواع مختلفی از اسناد نوشته شده بر روی چوب، کاغذ و پارچه ها را حفظ کرده است. بسیاری از اسناد به این دلیل حفظ شده اند که در آن زمان ها کاغذ ارزش بالایی داشته و دور انداخته نمی شده و از بین برده نمی شده است.

همچنین صنعتگران از کاغذهای همراه مسافر برای ساخت کفش های کاغذی، مجسمه ها و دیگر اشیا استفاده می کردند تا این وسایل در سفر فرد مرده در زندگی پس از مرگ مورد استفاده وی قرار گیرند. با این اوصاف پیش از این که بتوان از اصل اسناد استفاده کرد باید تکه های آنها را یافت و کنار هم قرار داد. این اسناد که به زبان های متعدد نوشته شده اند و در مکان های بسیار مختلفی پیدا می شوند، حاوی اطلاعات زیادی درباره تجارت در جاده ابریشم اند.

آیا جاده ابریشم چین و رم را به هم متصل می کرد؟

نه. دست کم شواهدی مبنی بر رفت و آمد مستقیم بین آنها در دوره امپراتوری روم وجود نداشته است و رومی ها سکه های طلایشان را به طور مستقیم با ابریشم چینی مبادله نمی کردند. اولین سکه های طلای روم در چین (پس از یک قرن تحقیقات فراوان تاکنون تنها 48 سکه طلا که بیشتر شان هم تقلبی هستند کشف شده است).

اصطلاح جاده ابریشم چه موقع به کار رفت؟

این اصطلاح زمانی که تجارت در جاده ابریشم انجام می گرفته وجود نداشته و هیچ مسیر واحدی هم به این عنوان در سراسر آسیای مرکزی وجود نداشته است. مردمان ساکن در طول مسیرهای تجاری مختلف هرگز به هیچ مسیر خاصی به عنوان «جاده ابریشم» اشاره نکرده اند. آنها به بخش های مختلف جاده ها اشاره می کردند به عنوان مثال می گفتند «جاده به سمرقند» (یا نام شهرستان بزرگ بعدی را ذکر می کردند) یا مسیرهای مختلف سراسر صحرای تکلهمکان را مسیر شمالی یا مسیر جنوبی می نامیدند.

در سال 1877 میلادی، بارون فردیناند فون ریشتهوفن (1833-1905) جغرافیدان برجسته آلمانی نقشه هایی از چین تهیه کرد. در یک نقشه، تک خطی بود که اروپا و چین را به هم متصل می کرد. فون ریشتهوفن آن را جاده ابریشم نامید که این نام از آن زمان باقی مانده است.

منبع : سایت صفر بیست